Açık Bilinç’te evrim kuramını ve Milli Eğitim Bakanlığı müfredatından kaldırılmasını ele aldık. Evrimci yaklaşım Tanrı inancına aykırı mı? Nobel ödüllü Prof. Aziz Sancar bu konudaki tartışmalara dair yaptığı açıklamada ne demek istemiş olabilir?
Türkiye, 2006'da Science dergisinde yer alan bir makaleye göre, evrim kuramının kamu nezdinde en az kabul gördüğü ülkeler arasında yer alıyor.
Geçen ay, Nobel ödüllü bilimcimiz Prof. Aziz Sancar, evrim kuramı tartışmalarına dair bir açıklamada bulundu.Bu açıklamayı Açık Bilinç'te dinledik.
Peki Aziz Sancar'ın açıklamasını nasıl anlamalıyız? Sancar, evrim kuramı yanlıştır, önemsizdir, ya da Tanrı inancıyla bağdaşmaz mı demek istiyor?
Sancar'ın söylediklerine dair bir yorum, Evrim Ağacı ekibinin yaptığı bir söyleşide, Prof. Celal Şengör'den geldi.
Celal Şengör'ün Aziz Sancar'ın Evrim Yorumu Hakkındaki Görüşleri'ni buradan dinleyebilirsiniz.
Söyleşide Evrim Ağacı’nın Aziz Sancar'la ilgili sorduğu yerinde soruya Celal Şengör hatalı bir okumayla üstünkörü bir cevap veriyor. Prof. Şengör'e göre, evrim kuramının Türkiye gibi ABD kamuoyu nezdinde kabul görmemesi, evrimi Sancar'ın da önemsemiyor olduğunun göstergesi.
Oysa Sancar'ın bilimsel çalışmalarına biraz göz atmak, araştırmalarında evrimci bakış açısının merkezi açıklayıcı işleve sahip olduğunu görmek için yeterli.
http://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev.bi.65.070196.000355
http://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev.bi.57.070188.000333
http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/bi00167a001
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15189136
Yani, Aziz Sancar'ın evrim kuramını bir inanç meselesi gibi görmesi veya önemsiz bulması doğru olamaz.
Nitekim, Orhan Bursalı Aziz Sancar'ın ne demek istediğine Cumhuriyet gazetesindeki yazısında açıklık getirdi:
Aziz Sancar: Evrim gerçektir...
Peki, Aziz Sancar evrim kuramıyla ilgili açıklamasında Allah inancından niye söz ediyor? Daha genel bir şekilde soralım: Evrim, Tanrı inancıyla bağdaşır mı?
Evrim kuramının Tanrı inancıyla bağdaşıp bağdaşamayacağı, özellikle Hristiyanlık ve İslam ilahiyatçıları arasında tartışmalı bir konu. Katolik Kilisesi uzun süre karşı çıktığı evrim kuramına karşı tutumunu 1950'de yumuşattı,1996'daysa evrimi büyük ölçüde kabullendi. Öte yandan, Protestanlar ve Mormonlar arasında evrime şiddetle karşı çıkan ve özellikle ABD'de etkin olan köktendinci Hristiyan gruplar var.
İslam düşünürleri içinde de evrim karşıtı ve evrim yanlısı olan ilahiyatçı ve felsefecilere rastlamak mümkün. Örneğin, Ortaçağ'ın büyük düşünürü İbn-i Haldun'un, Mukaddime'de evrim kuramının öncülü sayılabilecek gözlem ve öngörülerde bulunduğu söylenebilir.
Her halukarda, evrim kuramı kendi bilimsel nitelikleri temelinde değerlendirildiğinde, çağdaş biyolojinin olmazsa olmazı olarak öne çıkıyor. O halde, Türkiye kamuoyunda evrim karşıtlığının sebepleri neler? Bilimsel temelde değerlendirilmesi gereken bu konu niye bu kadar tartışma yaratıyor?
Evrim kuramının temel direkleri olan tezlerin çoğu, genel kabul gören, hatta gerek kuramsal olarak gerekse pratikte reddi imkansız önermeler.
Tüm canlılarda ana-babalardan yavrularına genetik yapılar sayesinde kalıtsal olarak geçen özellikler olduğu herkesin kabul ettiği bir görüş. Genetik yapılarda mutasyonla değişiklikler olabileceği, basit canlılarda bu değişikliklerin laboratuvar ortamında gözlenebildiği de öyle. Tam bu nedenle, her yıl mutasyona uğramış grip virüsüne karşı geliştirilmiş yeni bir aşı oluyoruz, önceki yılın aşısını kullanmıyoruz. Zaman içinde yeni türlerin ortaya çıktığını, kimi türlerinse yok olduğunu da hem bu akıl yürütmeyle hem de fosil kanıtlarından biliyoruz.
Kalıtım, mutasyon, ve doğal seçilimle ilgili bu tezleri bir araya getirdiğinizde zaten evrim kuramının genel çerçevesi tartışmaya yer bırakmayacak biçimde ortaya çıkmış oluyor. Fakat itirazlar bütün hızıyla sürüyor. Biraz bunlara da değinelim.
Sürekli dile getirilen itirazlardan bir tanesi, atalarımızın maymun olmasıyla ilgili. Halbuki evrim kuramı böyle bir tez öne sürmüyor. Evrim kuramına göre, canlılar dünyasındaki çeşitlilik, ortak atadan türemeyle açıklanabilir ve bir "Hayat Ağacı" şemasıyla ifade edilebilir. Yani atalarımız arasında (maymunlardan ziyade) primatlar olduğu gibi, başka memeliler, balıklar, böcekler, tek hücreli canlılar da var. Belki genel kanı, evrimci tezin maymunlardan değil de aslanlardan geliyor olduğumuzu iddia ettiği şeklinde yerleşmiş olsaydı, bu kadar şiddetli itiraz edilmeyecekti!
Bir de, "Peki o zaman evreni kim, nasıl yarattı? Evrimciler bunu da açıklasın!" itirazı var. Oysa bu soru evrim kuramının kapsamında değil. Evrim kuramı, dünyamızda var olan biyolojik çeşitliliğin mekanizmasını açıklıyor. Evrenin ilk yaratıcısı var mıydı sorusuna cevap aramıyor.
Biraz da arşive bakalım. Evrenin ilk yaratıcısı var mıdır?" sorusunu, Din Felsefesi'ndeki "Kozmolojik Argüman" çerçevesinde tartışmıştık.
Evrim karşıtlığının Türkiye'de yükselişinin 1980 darbesine uzanan tuhaf tarihçesiniyse, Dr. Ergi Deniz Özsoy anlatmıştı.
Ne var ki, evrim kuramı karşıtlığının son yıllarda giderek yükselen bir eğitim politikası olarak sürdürüldüğü, talihsiz bir memleket gerçeği. TÜBİTAK'ın evrim kitapları serisinin satışını durdurmasını, 2013 yılında konuşmuştuk. http://ia601907.us.archive.org/23/items/AcikBilinc15Ocak2013/AcikBilinc20130115.mp3
Şimdi durum daha da vahim. Bilindiği üzere, yeni bir düzenlemeyle evrim konusu 9. sınıf müfredatından çıkartıldı: Hayatın Başlangıcı ve Evrim Konusu Müfredattan Çıkarıldı!
Fotoğraf: Mehmet Somel
Eğitim düzeyimizin acıklı halini geçmiş programlarımızın birinde Prof. Sami Gülgöz’le konuşmuştuk: PISA Skorları ve Eğitim Sistemimiz
Evrimi müfredattan çıkarmanın Türkiye'yi daha iyiye götürmeyeceği herhalde aşikar!
Evrim kuramı konusunda bağımsız kaynak sağlayan, genç bilimcilerin kurdukları Evrim Çalışkanları ve Evrim Ağacı internet sitelerini ve evrimci bakış açısıyla yapılmış bilimsel çalışmalara yer veren Açık Bilim ve NöroBlog sitelerini de bu vesileyle bir kez daha hatırlataylım.
Son olarak, Açık Bilinç'teki evrim kuramının temel ilkelerini ve evrimci araştırmaları konu alan program arşivi de şurada: Açık Bilinç'te Evrim Kuramı
Aziz Sancar'ın söylediklerine geri dönelim. Sancar'ın evrimi çok önemsediği açık. Ama bu konudaki siyasi tartışmaları zaman kaybı olarak görüyor. Evrimi müfredattan silme çabalarının saçma ve beyhude olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Lakin, Sancar'ın, ulusal eğitim politikası belirlenirken evrim kuramına niçin mutlaka yer verilmesi gerektiği konusunda taraf olmasını isterdik.
Bu vesileyle, Aziz Sancar'ın söylediklerine dair iki yazıyı da paylaşalım.
Evrim bir "devlet, millet" sorunudur. (C. Ozan Ceyhan)
Aziz Sancar’a bayram mektubu (Selçık Candansayar)
